اسلام دربرگيرنده مجموعه اي از اصول و معيارهايي است که پيروي از آنها، هماهنگي و ارتقاء کيفيت زندگي در محيط­هاي اجتماعي و حتي کالبدي را به دنبال خواهد داشت، اين قوانين و معيارها و جهان بيني برابرنگر تفکرات اسلامي که سازمان فضايي خاصي را در شهرهاي اسلامي ايجاد کردند در پهنه گسترده جهان اسلام در انطباق با فرهنگ و اقليم و شرايط اقتصادي هر منطقه ظاهري نسبتا متفاوت را شکل داده است. مسئله اصلي در اين پژوهش بازشناسي و احياي مجدد قوانين و معيارهاي اسلامي در ترکيب با مفاهيم تاريخي فرهنگ ايراني است تا به کمک /انها بتوان گام هاي اساسي در احيا هويت شهر هاي کشور برداشت. اما سوالي که دغده اساسي پژوهشگران اين حوزه ميباشد صرفا شناسايي مفاهيم و معيارهاي اسلام و حتي شهر اسلامي نيست؛ دغدغه اصلي اين است که چکونه مي توان به مفاهيم و معيارهاي برگرفته از جهان بيني اسلامي بعد عيني و قابل لمس داد. درواقع نظر به اينکه شهر ترکيبي است از سه عنصر اصلي انسان، فعاليت و فضا و اين سه عنصر در يک رفت و برگشت مستمر با يکديگر ازهم تاثيرپذيرفته  و بر هم تاثير مي گذارند، لذا يک شهر اسلامي علاوه بر اينکه انسان مسلمان را در خود پرورش مي دهد و فعاليتهاي درون آن منطبق با اصول و ضوابط اسلامي است   مي بايست فضاها و مکان هايي را داشته باشد که تبلور کالبدي و عيني اين جهان بيني باشند. فضاهايي که در تاثير دوسويه اي با دوعنصر ديگر دارد بتوانند منجر به افزايش هويت اسلامي در آنها باشند. البته لازم به ذکر است باتوجه به اهميت ويژگي هاي متفاوت شهرهاي جهان اسلام و از طرفي فرهنگ و هويت غني ايراني که خود بر تکامل هنر اسلامي بسيار موثر بوده است، تاکيد اين پژوهش بر احياي فرهنگ و هنر ايراني اسلامي در باز تعريف شهرها است. با توجه به گستردگي بسيار زياد موضوعات و مطالب مرتبط با شهر از يک سو و همچنين گستردگي فرامين و اصول اسلام به نظر مي رسد براي نيل به ضوابط و معيارهاي شهر اسلامي بگونه اي که بتواند به اجرا درآمده و قابل لمس براي شهروندان و مردم باشد ، مي بايست موضوعات شهري را در عرصه هاي متعدد گروه بندي نموده و گام به گام معيارهاي شهر اسلامي را در آنها شناسايي، بررسي و اجرايي نمود. و در يک ترکيب  کلي تمامي اين عرصه ها را بطور منسجم باهم مرتبط  نمود. اين  موضوعات مي توانند در عرصه هايي چون  چون نما، منظر، مسکن، فضاي شهري، کاربري هاي عمومي و غيره بررسي شوند. بر اين اساس طرح ارتقاء هويت فرهنگي شهر قزوين از طريق بهبود نما و منظر شهري بر اساس آموزه‌هاي شهر ايران اسلامي با مديريت دکتر حسين سلطان زاده و به درخواست معاونت معماري و شهرسازي و توسط سازمان خدمات طراحي در دست تهيه است.

مساله اصلي در اين طرح آن است که دريابيم نمادهاي هويتي شهر قزوين بر اساس آموزه­هاي اسلامي ايراني کدامند؟ و چگونه مي­توان از آن­ها در طراحي و ساماندهي نماي شهر قزوين استفاده نمود؟

اين طرح با مطالعه مفاهيم معماري و شهرسازي اسلامي- ايراني و با تکيه بر بررسي معماري و شهرسازي منتسب به شهر قزوين به دنبال افزايش هر چه بيشتر کيفيت نماها و منظر شهري در قزوين است که در اين راستا با شناسايي ويژگي ها و شاخص هاي معماري و شهرسازي شهر اسلامي ايراني به  آسيب شناسي وضعيت موجود نماهاي شهر قزوين  مي پردازد و  در ادامه  ضوابط و راهنماي طراحي نما بر اساس اين اصول ارائه خواهد شد.

همچنين روش‌هاي مناسب مديريتي و راهکارهاي اجرايي نمودن اين معيارها به گونه‌اي که قابل پايش و ارزيابي در مراحل مختلف باشد تدوين مي گردد

اهميت و ضرورت طرح

اجرايي نمودن رهنمودهاي مقام معظم رهبري در تاکيد بر لزوم اهتمام به معماري و شهرسازي اسلامي و ايجاد فضاهاي متناسب با سبک زندگي اسلامي.

انتخاب قزوين به عنوان دبيرخانه مجمع شهر اسلامي.

اهميت نماهاي شهري در کيفيت و سرزندگي فضا و افزايش هويت شهر.

اهداف طرح

هدف از اين طرح شناسايي معيارهايي براي هويت بخشي به نماهاي شهري و کاهش اغتشاشات و بي محتوايي نماهاي موجود شهري است. اينطرح با مطالعه بر مفاهيم معماري اسلامي و همچنين معماري ايراني با تکيه بر بررسي معماري و شهرسازي منتسب به شهر قزوين به دنبال افزايش هرچه بيشتر کيفيت نماهاي شهري در قزوين است.  همچين طرح حاضر با ارائه روش هاي مناسب مديريتي، راهکارهاي اجرايي نمودن اين معيارها را بگونه اي که قابل پايش و ارزيابي در مراحل مختلف باشد فراهم مي کند. اهم اين طرح عبارت است از:

ارتقاء کيفيت  منظر شهري بر اساس اصول و آموزه هاي  ايراني اسلامي

کاهش اغتشاشات بصري

افزايش هويت فرهنگي – ناريخي شهر قزوين

افزايش حس مکان در فضاهاي شهري

ارتقاء هويت ايراني - اسلامي

ارتقاء هويت ايراني – اسلامي شهر قزوين

 

مراحل طرح

مرحله اول : کليات طرح

تعريف مسئله (از طريق برگزاري پيش جلسه با کارفرمايان شامل شوراي اسلامي شهر و معاونت و شهردار ..)

تبيين اهميت و ضرورت طرح

تبيين چشم انداز و ماموريت ها

تبيين اهداف

مرحله دوم: مباني نظري

2-1-  مباني نظري سيماومنظر

2-2-  مباني نظري شهر اسلامي ايراني

2-3-  بررسي و تحليل تجارب شهرهاي مشابه در زمينه ساماندهي سيما و منظر شهري

2-4-  جمعبندي مطالعات نظري و ارائه رويکردنظري پژوهش

در پايان اين مرحله معيارها و شاخص هايي جهت تحليل وضع موجود نما و منظر شهر قزوين به لحاظ انطباق با هويت ايراني اسلامي تبيين مي گردد.

مرحله سوم: تهيه پيوست اجتماعي رهنگي  طرح

مرحله چهارم: مطالعات پايه و  شناخت وضع موجود

مطالعه طرح هاي فرادست و مرتبط

در اين بند تمامي طرح هاي فرادست موجود که به نوعي با بحث ضوابط مرتبط هستند مطالعه و از نظر تطابق با رويکردها و شاخص هاي شهر ايراني اسلامي تحليل نمايد و همچنين تاثير ضوابط و طرح هاي جاري و در دست تصويب را بر ضوابط و طرح آتي موضوع پروژه تحليل نمايد. اين امر به خصوص در بررسي ضوابط طرح تفصلي حائز اهميت ويژه است.

مطالعات عمومي شهر قزوين (تاريخي، جغرافيايي و اقليمي)

 

مطالعات کالبدي و منظر شهري

دراين مرحله  نماهاي شهر قزوين به تفکيک کاربري ها و با رويکرد هويت ايراني اسلامي مطالعه، تحليل و آسيب شناسي ميشود تا  در مرحله بعد بر اساس اين مطالعات ضوابط پيشنهادي براي هر موضوع ارائه گردد. همچنين مناظر با هويت و اصيل شهر اعم از ميدانگاه ها و نقاط مکث اصلي شهر قزوين را به رويکرد هويت ايراني اسلامي مطالعه، تحليل و آسيب شناسي شده  تا  در مرحله بعد بر اساس اين مطالعات ضوابط پيشنهادي براي هر موضوع ارائه گردد

در ادامه اين مرحله  شناخت مولفه هاي هويت بخش شهر قزوين از طريق بررسي الگوهاي ايراني و اسلامي به کار رفته در بدنه هاي خيابان هاي تاريخي شامل تشخيص نشانه ها، نقاط عطف، عناصر و مکانهاي خاطره انگيز و با هويت (نقاط، محورها و پهنه هاي هويت بخش) صورت مي گيرد.

 

مرحله پنجم: تدوين برنامه اجرايي طرح

5-1- جمع بندي مطالعات، تدوين امکانات و محدوديتها و تعيين اهداف و سياستها و راهبردها

5-2- تدوين راهبردها و ضوابط

5-3-پيشنهاد برنامه عمل

5-3-1- ارائه راهکارهاي کوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت براي ساماندهي چند محور شهري با رويکرد شهرسازي ايراني اسلامي

5-3-2- تعريف و زمان بندي طرح هاي اجرايي الويت دار در عرصه هاي مختلف

5-3-3- تعريف برنامه ها و سازوکارهاي مديريت شهري و ارائه سازوکار اجرايي مشارکت مردم در ساماندهي سيما و منظر شهر قزوين

5-3-4- انتخاب يک محور نمونه و ارائه طرح اجرايي و الگو سازي به عنوان نمونه